Przy ul. Zwycięstwa w Gliwicach od 1922 roku stoi budynek, który jest odzwierciedleniem ducha nowych czasów. Na uwagę zasługują losy zarówno jego pierwszego właściciela, Erwina Weichmanna, jak i projektanta, Ericha Mendelsohna.
Urodzony 31 grudnia 1891 r. w niemieckim wówczas Breslau Erwin Weichamnn, był nieślubnym dzieckiem wychowywanym przez rodzinę tutejszych Żydów. Do dzisiaj nie wiadomo nawet, czy swoje nazwisko Weichmann odziedziczył po ojcu, czy matce. Przez kolejne lata przy wsparciu rodziny i dzięki ciężkiej pracy kończy studia w Berlinie, gdzie uczęszczał na zajęcia z zarządzania i rzemiosła artystycznego. W tym czasie poznaje między innymi Waltera Gropiusa, Ericha Mendelsohna i miejscowe środowisko architektoniczne. Osoby te odegrają w jego życiu bardzo ważną rolę. Weichmann chyba właśnie wtedy ulega urokowi tego, co świat po dekadach nazwie estetyką streamline moderne, a za jego życia nazywane będzie architekturą reklamową. Manierę tę potraktuje jako ważny składnik budowania własnego wizerunku i jakości swojej marki w biznesie. Obficie będzie korzystał z estetyki szeroko rozumianego modernizmu, otwierając kolejne domy handlowe i ich filie na terenie Górnego Śląska.
Do zaprojektowania nowej siedziby Wiechmanna zostaje zaproszony właśnie Erich Mendelsohn, już wówczas wschodząca gwiazda architektury niemieckiego ekspresjonizmu, autor Wieży Einsteina, czyli obserwatorium astronomicznego w Poczdamie. Dla architekta projekt stanowi swojego rodzaju poligon doświadczalny dla późniejszych projektów.
Realizacja gliwicka była niewątpliwie owocem bardzo dobrego porozumieniem między Mendelsohnem i Weichmannem. Obydwaj panowie podzielali zresztą kilka innych wspólnych pasji. Tą najważniejszą jest zachwyt nad cywilizacyjnymi, w tym także architektonicznymi dokonaniami USA.
Budynek ulokowany w szeregu dziewiętnastowiecznych kamienic często był postrzegany jako dzieło kontrowersyjne. Gdy powstał, był najbardziej wyróżniającym się obiektem na całej Wilhelmstrasse, na której królowały bogato zdobione kamienice mieszczańskie. Ten prosty budynek o gładkich ścianach szokował ówczesnych gliwiczan. Budynek oparty jest rzucie nieregularnego wieloboku, część zasadnicza jest trzykondygnacyjna, z tyłu nadbudowana jeszcze jedna kondygnacja. W elewacji parteru i pierwszego piętra pokazano żelbetowe słupy konstrukcyjne. Dynamizm formy podkreślają mocno wysunięte gzymsy. Dom Tekstylny odzwierciedla formalnie i ideowo ducha nowych czasów. Jego architektura jest dynamiczna, operuje liniami i kątami ostrymi, łączy minimalizm formy z funkcjonalizmem. Mendelssohn zaprojektował dla każdej kondygnacji inne okna, odpowiadające funkcji: parter to rozległe witryny domu towarowego, pierwsze piętro ma horyzontalne, pasmowe okna, na trzeciej kondygnacji pojawiają się niecodzienne okna, w których górne skrzydło jest wysunięte przed lico dolnego (podobne możemy obejrzeć we wrocławskim domu towarowym), na najwyższym piętrze były małe okienka – tam znajdowały się mieszkania pracowników. Elewacja posiadała interesującą ekspozycję nocną, nawiązującą do estetyki reklamy i wykorzystującej efekty świetlne. W 1924 r. wizerunek domu tekstylnego trafia na okładkę miejscowego wydawnictwa promującego dokonania cywilizacyjne Gliwic po 1922 r. Przez kolejne lata będzie inspirował lokalne środowisko architektów, stając się ikoną firmy Erwina Weichmanna, zajmującej się handlem wysokogatunkowymi tekstyliami.
Pod koniec XX wieku budynek jest już kompletną ruiną, przed katastrofą nie ratowało go nawet wpisanie na listę zabytków. Przez ostatnie dziesięciolecia w obiekcie działały sklepy i punkty usługowe, które zniszczyły pierwotny wystrój dom towarowego. Ostatecznie nowy właściciel budynku firma Hurt-Metallco, nawiązała współpracę z bankiem PKO BP, całą modernizację przeprowadzono więc pod konkretnego użytkownika. Ponieważ wewnątrz z dawnego wystroju zachowały się jedynie: klatka schodowa z oryginalną balustradą oraz łazienka ze świetlikiem na drugim piętrze – prace konserwatorskie skoncentrowano na tych elementach oraz elewacji. Prace trwały od marca do listopada 2002 roku. Realizacja otrzymała wyróżnienie Moderna 2005.
Źródło:
www.gliwiczanie.pl „Seidenhaus Weichmann Dom Tekstylny Weichmanna” Małgorzata Malanowicz
www.katowice.gazeta.pl „Co pan postawił, panie Weichmann? Ten budynek odzwierciedlał ducha nowych czasów” Leszek Jodliński
Fot. współczesna: Aleksander Niedzielski